Μποτιτσέλι, Σάντρο Φιλιπέπι

(Sandro Filipepi detto il Botticelli, Φλωρεντία περ. 1445 – 1510). Ιταλός ζωγράφος. Εργάστηκε ίσως πρώτα κοντά σε κάποιο χρυσοχόο αλλά μαθήτευσε, όπως αναφέρει ο Βαζάρι, στο ζωγραφικό εργαστήριο του Φρα Φιλίπο Λίπι. Την πληροφορία επιβεβαιώνει μια σειρά από «Παναγίες», αναγόμενες γύρω στο 1465, πολύ συγγενικές με την τέχνη του Λίπι (η «Παναγία των Ουφίτσι» της Φλωρεντίας, η «Παναγία Γκουίντι», η «Παναγία Περιγκέ» και η «Παναγία του ροδώνα» του Λούβρου). Αλλά το πρώτο χρονολογημένο έργο του («Η θεία Δύναμη», 1470) φανερώνει επιδράσεις από τον Βερόκιο, κοντά στον οποίο μαθήτευσε ίσως ο Μ. περί το 1470, όταν ο Φιλίπο Λίπι έφυγε από τη Φλωρεντία και εγκαταστάθηκε στο Σπολέτο. Στη διαμόρφωσή του επέδρασαν ακόμα τα έργα του Μπαλντοβινέτι και του Αντόνιο Πολαϊόλο. Πολύ σύντομα όμως τα έργα του φανερώνουν μια εντελώς προσωπική προτίμηση για την κυματοειδή και συνεχή γραμμή, για το σαφές και κάποτε πολύ εκφραστικό σχέδιο, για τη σχεδόν χορογραφική συνθετική αρμονία («Εικονοστάσιο των Προσηλύτων» και «Ιουδίθ και Ολόφέρνης», 1472, Πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας). Ζωγραφίζει επίσης πολλές «Παναγίες», συχνά σε πίνακες κυκλικού σχήματος (ονομαζόμενους· «τόντι»). Αλλά το πιο πρωτότυπο μέρος του έργου του είναι οι μεγάλοι αλληγορικοί πίνακες για τη διακόσμηση των επαύλεων των Μεδίκων. Ο Μ., σε ηλικία τριάντα χρονών, είχε γίνει ο ευνοούμενος ζωγράφος της μεγάλης οικογένειας της Φλωρεντίας. Εμπνευσμένος ασφαλώς από τους ποιητές της αυλής του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς (που ήταν και ο ίδιος ποιητής), οι πίνακές του «Η Άνοιξη» (1478) και «Η Γέννηση της Αφροδίτης» (1485), παρά τα πολυσύνθετα αλληγορικά και μυθολογικά θέματα, διακρίνονται για τον λεπτό λυρισμό τους. Το ζωγραφικό κλίμα των έργων συμπληρώνουν οι κομψές γυναικείες μορφές, στολισμένες με πέπλα ζωγραφισμένα με απαλά και ελαφρά χρώματα που δημιουργούν πολύπλοκα αραβουργήματα και προβάλλονται στους μαγευτικούς κήπους του βάθους, δίνοντας στην αρχαία μυθολογία μια ελεύθερη και νοσταλγική ερμηνεία. Η χάρη και η μελαγχολία των προσώπων του Λίπι και η κάπως σκληρή δύναμη του Πολαϊόλο διατηρούνται ακόμα. Από το 1481 έως το 1483 ο Μ., με συνεργάτες τον Κόζιμο Ροσέλι, τον Ντομένικο Γκιρλαντάιο και τον Πιέτρο Περουτζίνο, διακόσμησε με τοιχογραφίες που απεικόνιζαν «Σκηνές από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη» την Καπέλα Σιστίνα της Ρώμης. Ζωγράφισε επίσης πολλά εικονοστάσια Αγίων Τραπεζών, όπως το εικονοστάσιο με τη «Στέψη της Παναγίας» (1488, Φλωρεντία, Πινακοθήκη Ουφίτσι). Η πολιτική και θρησκευτική κρίση της Φλωρεντίας στα τέλη του 15ου αιώνα τον ταράζει βαθιά. Τα έργα του αποκτούν δραματική ένταση («Η Συκοφαντία», 1494, Πινακοθήκη Ουφίτσι), που εκφράζεται με το διακεκομμένο και σκληρό σχέδιο, με γεωμετρικές μορφές και σχεδόν φλογερά χρώματα. Παράλληλα οι εξαίρετες αρετές του σχεδίου του εκδηλώνονται στην εικονογράφηση επάνω σε περγαμηνή της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη. Μετά τον θάνατο του Σαβοναρόλα (1498), ο Μ. επιδίδεται σχεδόν αποκλειστικά σε θρησκευτικά θέματα («Η Γέννηση», 1500, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη», «Η Σταύρωση», 1500, Μουσείο Τέχνης Φογκ, Ηνωμένες Πολιτείες). Αλλά έχουν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται οι μεγάλες προσωπικότητες της Αναγέννησης και ο γέρος ζωγράφος λησμονιέται. Μόνο κατά το τέλος του 19ου αι. οι κριτικοί και οι ιστορικοί της τέχνης δικαίωσαν το έργο του. «Η συκοφαντία», πίνακας του Σάντρο Φιλιπέπι Μποτιτσέλι (Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία). «Η Παναγία του Μαγκνίφικατ», έργο του Ιταλού ζωγράφου Σάντρο Φιλιπέπι Μποτιτσέλι (Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία). «Η γέννηση της Αφροδίτης», ένα από τα αντιπροσωπευτικά έργα του Ιταλού ζωγράφου Σάντρο Φιλιπέπι Μποτιτσέλι, που διακρίνονται για τον λυρισμό τους (Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία). «Προσωπογραφία νέου», έργο του 1478 του Ιταλού ζωγράφου Σάντρο Φιλιπέπι Μποτιτσέλι (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι).